Algemeen
Voor de kwaliteit van het openbaar bestuur is het vertrouwen van de samenleving in de overheid cruciaal. Daarom heeft de provincie zich ingezet om veel aandacht te besteden aan de relatie met de samenleving, met partners, met inwoners. We hebben ons ingezet om de betrokkenheid van Flevolanders bij de ontwikkeling van ons gebied te vergroten. Soms is dat gelukt, soms had dit beter gekund. Het aantreden van een nieuw kabinet heeft geleid tot activiteiten die vooraf minder voorzien waren. Met dit kabinet en met de diverse departementen zijn het afgelopen jaar steeds meer en intensieve contacten en samenspraken geweest. In deze periode hebben we in bestuurlijk opzicht onze relaties kunnen onderhouden en uitbreiden in Den Haag, in de regio's om ons heen en binnen onze eigen provincie.
Bestuurlijke vernieuwing
Naar aanleiding van de verbeteragenda 'Quick Scan Provinciale Democratie' (QSPD) uit 2021, heeft de provincie in 2022 respondenten en andere belangstellenden (inclusief stakeholders, gebiedspartners en medeoverheden) uitgenodigd om verder te praten over bestuurlijke vernieuwing en de onderwerpen uit de verbeteragenda. De centrale vraag van de verdiepingsgesprekken was: “Hoe ervaren inwoners en (gebieds)partners de participatie en verbinding met onze organisatie, hoe kunnen we dat nog beter doen op een manier die aansluit bij de omgeving? En wat vraagt dat van ons?” Uit deze gesprekken zijn waardevolle suggesties voortgekomen. Daarnaast is in 2022 een nadere analyse gemaakt van een aantal trajecten waar sprake is van samenwerking tussen provincie, andere overheden en de samenleving: het Windpark Zeewolde, de strategische agenda ‘Over de brug komen’ en 'Snel internet op het platteland'. Onze (omgevings)partners waarderen aan provincie Flevoland dat we een goede samenwerkingspartner en procesbegeleider zijn. Daarnaast zorgt de provincie ervoor dat er één ‘loket’ is waar men met vragen terecht kan, dit zorgt voor korte lijnen. Ook wordt de creativiteit van de medewerkers geroemd. Daarnaast worden er ook nog genoeg dingen genoemd waarin de provincie zich nog zou kunnen ontwikkelen: Het omgevingsbewustzijn kan beter en er is meer transparantie gewenst. Ook wordt het handelen van de provincie soms als 'zakelijk en bedrijfsmatig’ ervaren, terwijl er juist behoefte is aan meer verbinding en menselijk contact (empathie) met de provincie. Dit heeft geresulteerd in een aantal uitgangspunten voor participatie, die nog aan de huidige PS worden voorgelegd om verder op te kunnen voortbouwen in de nieuwe Statenperiode.
In deze bestuursperiode is bestuurlijke vernieuwing een relevant thema. De afgelopen jaren hebben we dat programmatisch aangepakt en daarbij maken we onderscheid in drie relaties:
- Flevoland met inwoners:
we bevorderen de relatie van de provincie met de samenleving , belangenbehartigers, ondernemers en instellingen. Ook Flevoland wil aansluiten bij de energie van de samenleving en daarom zien we burgerparticipatie en maatschappelijke initiatieven waardevol.
- Relatie Flevoland en medeoverheden:
‘Samen maken we Flevoland’, dat voortkomt uit de 'Omgevingsvisie FlevolandStraks' impliceert al dat we het als provincie niet alleen willen doen. De relatie tussen provincie en mede-overheden is verstevigd.
- Relatie PS en GS (en organisatie):
PS benadrukken dat zij vroegtijdig betrokken willen worden bij kaderstelling. Bovendien willen PS de eigen agenda, een selectie van majeure thema’s, bepalen. 'Bestuurlijke vernieuwing' is één van de thema’s. Daarnaast hebben de Staten geïnvesteerd in de verbetering van de onderlinge relatie door dialoogbijeenkomsten te houden. Het gaat daarbij om het gesprek over waarden en drijfveren en niet over standpunten en debat.
Regionale samenwerkingsverbanden
De veranderende samenleving vraagt om meer samenwerking. Alleen op die manier kunnen we opgaven effectief adresseren. Daarom zijn we als Flevoland actief in diverse regionale samenwerkingsverbanden. Onze ligging is daarbij van onschatbare waarde. Centraal gelegen en daardoor letterlijk in de positie om te kunnen verbinden met alle windstreken. Bovendien heeft Flevoland ruimte om nieuwe ontwikkelingen mogelijk te maken. Een belangrijk pluspunt in deze tijd van ruimtelijke puzzels.
De regionale schaal leent zich voor een gezamenlijke aanpak van opgaven. Dat daarbij de begrenzing van die regio varieert is dan een gegeven. Daarom zijn we als provincie het afgelopen jaar actief geweest in uiteenlopende regionale samenwerkingsverbanden. In het voorjaar 2023 komt het rapport over het 'Bestuurlijk Regionaal Ecosysteem Flevoland' uit, een vergelijkend onderzoek dat door de Rijksuniversiteit Groningen en Berenschot wordt uitgevoerd onder tien regio’s. Dit biedt inzicht in hoe het bestuurlijk en maatschappelijke ecosysteem van samenwerking in Flevoland functioneert en hoe dat de komende tijd kan worden ontwikkeld. Naar voren is gekomen dat er diverse redenen zijn waarom de samenwerking in Flevoland succesvol kan worden:
- de overzichtelijkheid van het gebied;
- de verbindende en actieve inzet van de provincie;
- de aanwezigheid van ruimte in het gebied om keuzes te maken.
Onze provincie gaat samenwerkingsrelaties aan om een ambitie te realiseren en om samen meer te bereiken rond regionale opgaven en in de dienstverlening dan zij alleen kan. De samenwerking raakt de kerntaken van de provincie vanuit een maatschappelijk, bestuurlijk of financieel belang. Met deze samenwerkingsverbanden geven we een impuls aan onze samenwerking op regionale schaal. Flevoland neemt daardoor in bekendheid en aanzien toe. Het heeft ervoor gezorgd dat we in staat zijn te werken aan de leefbaarheid van onze regio. Want die staat onder druk door de diverse ruimteclaims. En daarmee staan we aan de vooravond van het maken van afwegingen, van ruimtelijke keuzes voor ons gebied. Welke ontwikkelingen willen we en waar dan? Want niet overal kan dit (alles).
Niet alleen samenwerkende decentrale overheden, maar ook het Rijk zet in op het regionaal aangaan van opgaven. Het kabinet Rutte IV investeert niet in grootschalige structuurveranderingen in het binnenlands bestuur, maar legt stevig de nadruk op “de regio” en “regionale afspraken”, op tal van beleidsterreinen. De ontwikkeling van de provinciale rol in het ruimtelijk domein is de afgelopen jaren regelmatig besproken. Deze trend was al eerder zichtbaar door de decentralisaties in het sociaal domein. Ook andere complexe maatschappelijke opgaven die hoog op de agenda staan worden op regionale schaal aangepakt.
Samenwerken dient bij ons altijd een doel: om een inhoudelijke ambitie te realiseren, relaties te intensiveren en/of onze zichtbaarheid te vergroten. Dat is en was in 2022 niet anders. We merken dat door actief te zijn in verschillende netwerken het “soortelijk gewicht” van onze provincie is toegenomen. Daarmee bedoelen we dat Flevoland steeds meer als een interessante partner wordt gezien met een duidelijke toegevoegde waarde. Het heeft ertoe geleid dat we in 2022 belangrijke stappen hebben gezet om te komen tot een 'Strategische Deal' met de Rijksoverheid.
Onze provincie ligt centraal en heeft een verbindende functie tussen verschillende regio’s. Een rol die we serieus nemen en waar we het afgelopen jaar actief invulling aan hebben gegeven. Niet voor niets is regionale samenwerking een belangrijke ambitie uit ons coalitieakkoord.
De positie van Flevoland is het afgelopen jaar beter zichtbaar geworden. Het Rijk en onze samenwerkingsverbanden leren ons steeds beter kennen en zien de meerwaarde die Flevoland heeft in de ontwikkeling van ons land. Daardoor is het belang om samen te werken met ons als partner toegenomen. We merken een toenemende inzet op deze samenwerkingsrelaties. Zo heeft onze deelname in de Regio Zwolle geleid tot meer bekendheid en betrokkenheid op elkaar. Intensivering van contacten zorgt ervoor dat onze inzet en belangen worden meegenomen in de programmering en afspraken. Dat komt onze inwoners ten goede op diverse terreinen als bereikbaarheid, arbeidsmarkt, ruimtelijke ontwikkelingen en dergelijke.
Met de gemeenten Dronten, Urk en Noordoostpolder hebben we onze inbreng in de Regio Zwolle verkend. We zien op veel terreinen kansen in de samenwerking binnen de Regio Zwolle voor onze inwoners en bedrijven en willen we concreet bijdragen aan de uitvoering van de verstedelijkingsstrategie en bijbehorend investeringsprogramma van dit samenwerkingsverband.
Onder de noemer ‘Samen Maken We Flevoland’ verstevigen provincie Flevoland, de zes Flevolandse gemeenten en waterschap Zuiderzeeland de samenwerking in Flevoland om voor inwoners een toekomstbestendige en duurzame leefomgeving te ontwikkelen en de regionale opgaven samen aan te pakken. Vanuit deze bestuurlijke samenwerking zijn de Flevolandse overheden met het Rijk in gesprek over afspraken die worden vastgelegd in de 'Strategische Agenda Flevoland'. Deze afspraken zijn verwoord in het document 'Over de brug komen' (deel I) en 'Uitvoeringsagenda' (deel II) en zij worden gemaakt om gezamenlijk de grote maatschappelijke vraagstukken aan te pakken en wat Flevoland daarvan kan en wil bijdragen. Dit proces en de bijbehorende stukken is zeer regelmatig met PS besproken. Ook het Rijk is met een aantal departementen hierbij als partner betrokken. Het kabinet besluit over de samenwerking en de Uitvoeringsagenda en de inzet daarbij van het Rijk. De opgaven worden integraal aangepakt aan de hand van drie pijlers: 'Vitale steden en dorpen', 'Toekomstbestendige regionale economie' en 'Robuust natuurlijk fundament'.
Met de drie noordelijke provincies vragen wij bij het Rijk aandacht voor de aanleg van de Lelylijn. Deze mogelijkheid heeft namelijk een prominente plaats gekregen in het regeerakkoord van Rutte IV en is het afgelopen jaar intensief besproken en verkend. Daarmee is een eerste stap gezet naar de komst van de spoorlijn tussen Lelystad, Emmeloord, Heerenveen, Drachten en Groningen. Naast het nieuwe kabinet zijn Europese en regionale fondsen beschikbaar om de Lelylijn aan te leggen. Deze lijn heeft samenhang met de IJmeerverbinding en de bereikbaarheid van Flevoland in het algemeen in het licht van de grote opgaven en toename van het aantal Flevolanders richting 2050. Voor de inwoners van onze provincie betekent de komst van de Lelylijn een betere en snellere ontsluiting van en naar Noord-Nederland. Bovendien kan woningbouw en werkgelegenheid zich concentreren rond een dergelijke verbinding.
Wat betreft de samenwerking met de Regio Zwolle heeft het onderbrengen van een medewerker bij bureau Zwolle onze zichtbaarheid en positie verbeterd. In nauw contact met de gemeenten Dronten, Urk en Noordoostpolder laten we zien wat we deze regio te bieden hebben. Met name op het gebied van duurzame voedselvoorziening, human capital, mobiliteit/bereikbaarheid en woningbouw kunnen we nieuwe elementen aan deze samenwerking toevoegen. Dat we samen de schouders eronder willen zetten, blijkt uit de samenwerkings-intentieverklaring die we met de andere deelnemers van de regio Zwolle hebben getekend. Daarin maken we duidelijk dat we samen willen werken aan een robuuste, regionale agenda.
Sinds 1 januari 2022 werken we volgens de nieuwe governance van de Metropoolregio Amsterdam. Dit jaar geldt als een overgangsjaar, waarbij we met elkaar ervaren hoe de nieuwe regels in de praktijk werken. Met de evaluatie -waartoe we bij de vaststelling van de governance- hadden besloten, is eind 2022 een begin gemaakt. De resultaten zijn binnenkort bekend.
Door de Metropoolregio Amsterdam is een start gemaakt met het vormen van een nieuwe directie. Vanuit de provincie ondersteunen we deze met drie fte. Onze gedetacheerde medewerkers richten zich op de Verstedelijkingsstrategie, het NOVEX-programma en de ondersteuning van de raden en Staten. De gemeenten Almere en Lelystad hebben ook medewerkers geleverd. Op die manier is onze deelregio steviger vertegenwoordigd in de “machinekamer” van de Metropoolregio Amsterdam. En het heeft er mede toe geleid dat een belangrijk thema zoals een IJmeerverbinding tijdens de BO-MIRT overleggen meer gewicht krijgt.
Omdat dit jaar een overgangsjaar is, kon niet de volledige begrotingscyclus conform de governance worden gevolgd. Daarom is het proces voor de Meerjarenbegroting 2021-2024 aangepast en is het een directe vertaling van de jaarlijkse begroting. Vanuit onze deelregio hebben we met succes aandacht gevraagd voor de indexatie van de inwonersbijdrage. En voor meer duidelijkheid waar de middelen voor het 'Aanjaagbudget nieuwe integrale programma’s of activiteiten' voor bestemd gaan worden in de periode 2023 - 2024.
Met de gemeenten Almere en Lelystad hebben we de deelregionale samenwerking verder versterkt. Tijdens het bestuurlijk overleg van de deelregio bereiden we de inbreng voor de Algemene Vergadering voor. Op verzoek van PS is de informatievoorziening over de Metropoolregio Amsterdam aangevuld met een eigen digitale nieuwsbrief, De Metropolitaan. Hierin berichten we over actuele zaken binnen de Metropoolregio Amsterdam vanuit Flevolands perspectief. Zo zorgen we ervoor dat PS in positie blijven om besluiten te kunnen nemen over voor Flevoland belangrijke zaken.
In het voorjaar is de gebiedsagenda Ermelo, Harderwijk en Zeewolde gereed gekomen. Samen met de provincie Gelderland ondersteunen we de samenwerking van deze drie gemeenten die met elkaar een 'daily urban system' vormen. De gebiedsagenda belicht de kansen die er zijn voor samenwerking op de thema’s 'ruimte', 'wonen', 'werklocaties', 'bereikbaarheid' en 'recreatie en toerisme'.
Samen werken in Flevoland
Het afgelopen jaar is 'Samen Maken We Flevoland' een volwassen informele samenwerking geworden. Naast periodiek bestuurlijk overleg zijn bijeenkomsten belegd voor inwoners en voor maatschappelijke partners.
Relevant is het al genoemde proces met de 'Samenwerkingsagenda met het Rijk' en de opstelling van 'Over de brug komen' (versie 2.0) inclusief een eerste Uitvoeringsagenda. Vanuit de bestuurlijke regionale samenwerking is een proces op gang gekomen waarin we als regio met het Rijk in gesprek zijn over de toekomst van Flevoland. Daarbij is het uitgangspunt dat de overheden als gelijkwaardige partners samenwerken aan de opgaven in dit gebied. De één overheidsgedachte ligt daaraan ten grondslag. Een structurele samenwerkingsvorm om daarmee aan de slag te gaan, wordt opgezet om de afspraken tussen Rijk en regio te realiseren; de eerste contouren van die governanceafspraken zijn opgesteld.
Europa
Provincie Flevoland heeft in het afgelopen jaar namens de 12 provincies in het HNP bestuurlijk en ambtelijk zich gericht op de lobby voor de structuurfondsen. Dit heeft er onder meer toe geleid dat voor Nederland € 1,3 miljard beschikbaar is voor de structuurfondsen ('Europees Fonds Regionale Ontwikkeling'; 'Europees Sociaal Fonds'; 'Interreg'). Daarnaast zijn door Flevolandse inzet nieuwe fondsen beschikbaar gekomen zoals herstel en compensatiefondsen voor Brexit en corona.
Ook heeft Flevoland namens de twaalf provincies de Europese belangenbehartiging voor 'Duurzame en Slimme Mobiliteit' getrokken. Dit heeft er in geresulteerd dat in het herziene Trans Europees Netwerk Transport (TEN-T) verschillende lobbydoelen voor duurzame en slimme mobiliteit zijn overgenomen. Verder is Flevoland via de samenwerking in het Huis Nederlandse Provincies en de Regio Randstad actief in de Europese belangenbehartiging voor andere belangrijke Europese onderwerpen zoals de versnelling van de energietransitie, het Europese digitaliseringsbeleid en het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB). Afgelopen jaar zijn daar als nieuwe lobby dossiers toegevoegd 'Duurzame en Gezonde leefomgeving' en 'Circulaire Economie'.
Tot slot is Flevoland actief in de Raad van Europa. De Commissaris van de Koning vervult voor een periode van 2½ jaar de functie van president van het Congres van Lokale en Regionale Overheden van de Raad van Europa.
Bestuursstijl
Hoewel er al veel dingen heel goed gaan, is nog veel ruimte tot verbetering in de manier waarop we samenwerken met onze omgeving. Zo zou het niet moeten gaan over inspraak over door de provincie bedachte plannen, maar zou al veel eerder, namelijk bij de analyse van wat het vraagstuk inhoudt, de samenspraak met de omgeving moeten worden gezocht.
Een essentieel onderdeel van vernieuwend besturen is het gezamenlijk eigenaarschap / gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het eindresultaat. Het gaat immers om brede maatschappelijke vraagstukken, die niet alleen vraagstukken van de provincie zijn, maar waarmee veel partijen worden geconfronteerd. Het is dan belangrijk om met alle relevante partijen vanuit een gedeelde analyse en een gezamenlijke verantwoordelijkheid afspraken te maken over de aanpak en ieders aandeel daarin. Op die manier kan de kennis, inzet en creativiteit van samenwerkingspartners ook maximaal worden benut. Die essentie -het vooraf samen definiëren van het vraagstuk en het samen zoeken naar de beste aanpak- is een belangrijke sleutel voor het verbeteren van de samenwerking met de omgeving. Het sluit in elk geval uitstekend aan bij de ambitie om inhoud te geven aan opgavegericht werken.
Dat verlangt van bestuurders en volksvertegenwoordigers dat zij durven los te laten en van ambtenaren dat zij nog meer dan ooit naar buiten gaan. Uiteraard horen daar ook heldere kaders bij. Belangrijkste daarbij is niet dat bestuurders of volksvertegenwoordigers dat zien als een stap terug doen, maar dat we samen stappen vooruitzetten. Dit samen definiëren van het vraagstuk en het samen zoeken naar de beste aanpak is een belangrijke sleutel zijn voor het verbeteren van de (bestuurlijke) samenwerking met de omgeving. De reis is daarbij wellicht zelfs belangrijker dan de uiteindelijke bestemming
Om als provinciale overheid betrouwbaar en open te zijn moeten we ons voortdurend bewust zijn hiervan en ons inspannen om de transparantie en openheid te bevorderen en betrokkenheid te vergroten. Met PS hebben we dit gedaan door te investeren in de samenwerkingsrelatie tussen politiek en bestuur via de dialoog en door in te zetten op 'voorkantsturing'; dit doen we in overleg met werkgroepen in PS. We zijn voortdurend op zoek naar de optimale informatievoorziening, naar samenwerking met de mede-overheden, binnen de regio, met omringende gebieden en met het Rijk. Het afgelopen jaar is bij herhaling gebleken dat het belang van de regionale schaal voor de aanpak van grote maatschappelijke opgaven, in onze situatie de provincie, van grote toegevoegde waarde is. Die kwaliteiten van Flevoland hebben we zo veel mogelijk benut. Naar openheid en transparantie van het bestuur is een onderzoek gedaan, dat enkele handvatten biedt voor de komende bestuursperiode.
Provinciale Staten/Statengriffie
In voorbereiding op een nieuwe Statenperiode is de visie herijkt onder de noemer “Politiek aan het roer” en is gestart met de voorbereidingen op de Provinciale Statenverkiezingen 2023. De commissaris van de Koning, de heer Verbeek, heeft zijn pensioen aangekondigd. Met de aankondiging van zijn vertrek, is de voorbereiding voor de zoektocht naar een nieuwe commissaris van de Koning gestart.
In voorbereiding op de verkiezingen zijn negen deelprojecten opgestart. Eén van de deelprojecten en onderdeel van participatie is de organisatie van de cursus politiek actief. Ook vanuit de werkgroep dialoog GSPS is ingezet op participatie bijvoorbeeld door het organiseren van een trialoog waarbij PS, GS en Flevolanders met elkaar het gesprek zijn aangegaan. Dit zijn voorbeelden van investeringen in volksvertegenwoordiging vanuit het burgerperspectief.
Regiopolitiek staat op de Flevolandse agenda. Dit is onder andere gefaciliteerd vanuit een regioadviseur die in samenwerking met de gemeenten Lelystad en Almere is ingezet en door de inzet van de benoemde rapporteurs. Daarbij zijn de belangrijkste samenwerkingsverbanden aangewezen als een vast agendapunt. Een voorbeeld waarbij PS in de regio stuurt gedurende de opgave is de actieve inbreng op de ‘Verstedelijkingsstrategie regio Zwolle’ waarmee het kaderstellend optreedt vanuit de Flevolandse agenda. Daarnaast heeft strategische advisering plaatsgevonden op de IPO-samenwerking in het bijzonder voor de Algemene Vergadering (AV) en is een begin gemaakt met het herijken van de governance van het IPO.
Om de veiligheid van PS te waarborgen zijn de veiligheidsrollen in het kader van de bedrijfsvoering opnieuw belegd.
PS hebben in 2022 ruimte genomen voor politiek, ondersteund door de Statengriffie.